Asil Kündekari

Kündekari Sanatı Nedir?

KÜNDEKAR :
Kündekari sanatını yapan kişiye verilen addır.

KÜNDEKARİ :
Anadolu’da Selçuklu döneminde gelişmiş, kendine özgü bir şekil almıştır.
Selçuklu, dönemi ağaç eserleri daha çok mihrap, cami kapısı, dolap kapakları
gibi mimari elamanlar olup gerçekten çok üstün işçilik göstermektedir.

Osmanlı
dönemi ahşap işçiliğinde sadelik hâkim olmuş, çeşitli teknikler daha çok cami
kapısı, minber, vaaz kürsüsü, dolap kapakları, pencere kapakları ve bunlara
benzer birçok mimari unsurlarda uygulanmıştır.

Kündekari ;
Osmanlıca Lügati’nde, tutma, kavrama, yakalama anlamına gelir. Geometrik
desenlerin delik ve zıvana ile çatma sisteminde örülen iskelete tablalarının
kiniş sistemi ile geçirilmesi suretiyle tutkalsız çivisiz olarak yapılan ahşap
sanatıdır.

Kündekarinin Hazırlanış Teknikleri

Yıldız (gökyüzü yıldızları ve sonsuzluğu ifade eder),
sekizgen, ongen, baklava, klasik parke ve birçok geometri desenleriyle
uygulanmıştır.

Kürsü ve
minber tablaları yahut önemli kapı, pencere, dolap kapakları gibi elemanların
yapımında kullanılan, küçük ahşap tablalar ve profilli çıtaların -geometrik bir
bezeme oluşturacak şekilde- geçmeli olarak birbirine birleştirilmesi tekniği;
bu teknikle üretilen yapı elemanı. Tablaların lifleri birbirine ters olarak
yerleştirildiği ve biri ötekinin nem ve sıcaklıktan dolayı çalışmasına engel
olduğu için, kündekâri tekniğindeki kanatlar düzlüklerini yüzyıllarca korur ve
hiç çarpılmazlar.

Hazırlanan suyu düzgün küçük ağaç parçalarının, önceleri
bu iş için ağızları kordon bıçağı şekli verilmiş rendelerle (el planyası) ile
kordon profilleri çekilmiş ağaçların, ince ve hassas bir şekilde işlenerek
geçme (zıvana) tekniği ile geometrik bir bezeme oluşturacak şekilde birçok
parçanın ana kirişlere bağlanması sonucu bir araya getirilmektedir.

Aralarına
farklı tür ve renklerde küçük ahşap tablalar konarak bazı örneklerde oyma
işçiliği, sedef, bağa, fildişi kakma (gömme) işçiliği uygulanıp, çivi ve tutkal
kullanılmadan seren ve kayıtların zıvanalara geçirilip sıkıştırılmasıyla
toplanır.

Kundekarinin en önemli özelliği değişen mevsim
şartlarında ısı ve nem oranının değişmesinden etkilenerek ağacın çalışmamasını
sağlamak.

Kullanılan Malzemeler

İç mekân

Ceviz,
şimşir, armut, kiraz, şapelli (maun) gibi ağaçlar kullanılıp, bezemelerde
abanoz, tik, yılan ağacı, wenğe, peleseng, sapelli (maun), altın varak, bağa
(kaplumbağa dış kabuğu, deniz kaplumbağası), gümüş, fildişi, sedef, yakut ve
zümrüt gibi değerli malzemeler kullanılır.

Dış mekân

Meşe,
sapelli (maun), ireko, tik, dişbudak gibi sert hava şartlarına dayanıklı
ağaçlar kullanılır.

Mukarnas

Kademeli
olarak taşmalar yapacak biçimde, aşırtmalı olarak yan yana ve üst üste gelen,
üç boyutlu görünüm veren bir geçiş ve dolgu öğesi. Petek biçimi bir görüntü ile
yarım kubbelerin içini dolgulayan İslam sanatı öğesi. (Sarkıtlı olanlarına
istalaktit denilir). (Yakut Türkçesinde çıkıntı, burun) düşey bir yüzeyden,
üzerinde bulunan daha taşkın bir yüzeye geçmek ve ona bindirmelik görevi yapmak
için taş veya tuğladan küçük prizmalar şeklinde, birbiri üzerine oturan
bindirmeliklere verilen ad, istelaktit.

Mimar Sinan çağında bunlara tekil olarak mukarnas,
çoğul olarak da mukarnesat denirdi. Mukarnasın çeşitli bölümlerine asaba, pah,
badem, peş, kanat, yırtmaç, diş, püskül gibi adlar verilmiştir.